• مطابق سنت هر کس پیش کسوت تر و سالمند تر باشد نسبت به دیگری حق تقدم دارد؛
• صاحب عنوان ترین میهمان، در بهترین مکان در سکوهاى اطراف گود می نشیند؛
• در قدیم این با ارج ترین جا کنار سردم و در جوار کهنه سوار و یا مرشد بود و اکنون با احترام تریم جاها برابر در ورودی یا سکوی رو به سردم است؛
• هرکس که در گود باشد و یا بیرون از گود، باید چون بزرگ تر صاحب کسوتی از راه رسید جای خود را به او بدهد.

4- مرشد و تشریفات
مرشد وظیفه دارد برای هر کس که به زورخانه وارد و یا از آن خارج می شود با در نظر گرفتن مرتبه و سابقه کسوت ورزشی او، تشریفاتی به این شرح به عمل آورد:
• اگر تازه کار و یا غیر ورزشکار باشد، فقط می گوید : خوش آمدی!
• اگر سابقه دار و ساخته باشد پس از گفتن : خوش آمدی از حضار طلب می کند که برای ورود او صلوات بفرستند؛
• اگر پیش کسوت باشد و می گوید صفای قدمت و پس از طلب صلوات از حضار برای او با هر دو دست به ضرب زورخانه زد و یک رگبار ضرب می گیرد؛
• اگر پهلوان باشد علاوه بر ادای تشریفات پیش کسوت ، زنگ را هم به احترام او برابر آئین نامه مربوطه به صدا در می آورد؛
• گاه مرشد هنگام ورود پهلوان صاحب زنگ ، یا مهمانی بسیار عزیز و یا شخصیتی عالی مقام پس از ادای تشریفات اولیه مشابه چنین اشعاری نیز به عنوان
خوش آمد گویی می خواند:
ای به هر کاری رفیقت قل هو الله احد ای نگهدار شب و روز تو الله صمد
لم یلد یارت و لم یولد به هر جا دستگیر مونس تو لم یکن له، رهبرت کفو ا احد
هرگاه مرشد برای هرکس طلب صلوات کند، هر فرد باید بدون بخل و غرض ولو شخص مورد نظر دشمنش هم باشد صلوات بفرستد.
تذکرات مهم
از آن جا که در گود زورخانه ثروت و مال دنیا و موقعیت اجتماعی ارزشی ندارد و تنها مقام کسوت ورزش است که بر مراتب تقدم و تاخر فرمان می راند، هیچ کس حق ندارد به صرف آن که در خارج از زورخانه رئیس و یا صاحب مقامی است نسبت به مردم دون پایه شغلی ادعای تقدم و برتری نماید و انتظار داشته باشد که ورزشکاران به جای طلب رخصت از مرشد و یا پیش کسوت ترین حاضران، از او رخصت بطلبند.
• مرشد موظف است تمام مراسم و تشریفات لازم الاجرا را در مورد هر یک از ورزشکاران معمول دارد.
• در چرخ سابقه دار طلب صلوات کند و در چرخ پیش کسوت و پهلوان علاوه بر آن بر زنگ نیز بزند.
• برای هر یک از افراد سابقه دار، پیش کسوت و پهلوان ، موقع خروج از گود و یا از زورخانه مانند وقت ورود به ترتیب برای نفر اولی طلب صلوات کرده و برای نفر دومی علاوه بر آن بر ضرب هم بزند و برای سومی زنگ را نیز به صدا در آورد.

5- دعوت به ورزش
خادم زورخانه موظف است به محض نشستن ورزشکار نزد او شتافته ، حوله چند تا شده ای را به نشانه دعوت به ورزش در کنارش بگذارد.

6- رخصت گرفتن از بزرگ تر حاضرات
• ورزشکار در قیام به عزم ورزش کردن از بزرگ تر حاضران رخصت می طلبد.
• انجام ورزش انفرادی پیش از شروع یا پس از خاتمه ورزش اگر کسی خواست انفرادی ورزش کند باید از بزرگ تر حاضر و یا مرشد اجازه خواسته و بگوید
رخصت که در جواب خواهند گفت : فرصت یا خدا بده فتح و نصرت

7- ادای احترام به گود مقدس
ورزشکار به محض ورود به گود مقدس بایدخم شود و انگشتان دست راست خود را به رسم قدم بوسی پوریای ولی و احترام به ساحت مقدس زورخانه به  زمین زده و برداشته روی لب ها گذاشته ببوسد. در گل کشتى مفتون همدانى آمده است:
اول میان گود چو رفتى زمین بب وس یعنى زمین به نام جهان آفرین ببوس
هر جا که جاى توست فروتر از آن بپاى بشناس جاى خویش و بدستت نگین ببوس
بازو و کتف و سینه کار آزمودگ ان از بهر احترام به آداب دین ببوس
این شعر را بخوان و ببر برعلى پن اه تا چند گویمت که چنین و چنان ببوس
که اى لنگر زمین و زمان جان هر ا حد دست من است و دامن تو یا على مدد
 

8- میان دار
• هنگام ورزش میان دار یا سرگروه که باید از سابقه دارترین ورزشکاران حاضر باشد در وسط گود به عنوان سرگروه ورزشکاران را با آهنگ ضرب مرشد
رهبری می کند تا دیگران نیز حرکات خو را با حرکات او تطبیق داده و آنانی هم که مبتدی هستند حرکات او را تقلید کرده بیاموزند..
• میاندار قبل از وسط گود ایستادن باید از بزرگ ترین شخص حاضر در زورخانه و یا از مرشد یا حضار رخصت بطلبد. سپس به یک یک ورزشکاران سابقه دار
برای میانداری تعارف کند و بفرما بزند.
• همه باید از میا ندار و پهلوان حاضر، حرف شنوی داشته باشند و از دستورهای او پیروی کنند.
• چنانچه ورزشکاری رویه ای برخلاف حرکات میاندار از خود نشان دهند و یا در کنار گود بی حرکت بایستد نسبت به میاندار بی احترامی کرده است.
• هیچ کس حق ندارد هنگام ورزش دسته جمعی از گود خارج شود مگر آن که با اجازه میاندار باشد.
• موقعی که میاندار مشعول دعا کردن است اگر کسی صحبت کند و یا از گود خارج شود . امری ناپسند است و رفتار او نسبت به ورزشکاران و میاندار توهین
تلقی خواهد شد.

9- نحوه استقرار ورزشکاران در گود
• ورزشکاران از روبروی مرشد که پایین ترین مرتبه است وارد گود شده و از مقابل سردم جایگاه مرشد خارج می شوند.
• هر قسمت از گود در جای خود مرتبه ای دارد و هر کس باید در مرتبه خود بایستد.
• میاندار روبه مرشد در وسط، دومین مرتبه بعد از میاندار روبه روی میاندار، زیر سردم ایستادن است.
• در این جا در درجه اول سادات (اولاد حضرت علی علیه الاسلام) و سپس از سابقه دارترین تا تازه کارترین به ترتیب در طرفین بر حسب درجه کسوت قرار می گیرند.
 

10- ورود با کفش به گود و ورزش در گود با لباس معمولی ممنوع است.
ورزش در گود با لباس معمولی زشت و ناپسند شناخته شده، طبق اصول آیین فتیان ممنوع است.

11  شوخی، ناسزاگویی، استفاده از دخانیات ، موادمخدر و الکل مطلقا در زورخانه ممنوع است.
شوخی ، سبک سری، خنده به صدای بلند، ناسز اگویی، غیبت ، تهمت زدن به دیگران، سیگار کشیدن و استفاده از مواد مخدر و الکل از آفات و رذایل اخلافی تلقی می شود و در زورخانه ممنوع است.
 

12- هنگام ورزش دسته جمعی در گود، ورزش کردن بیرون از گود ممنوع است .
 

13- طهارت و پاکیزگی
هر کس وارد زورخانه یا به خصوص وارد گود می شود، لازم است ترجیحا با وضو وارد شود، ورزشکار در گود باید هم طهارت داشته باشد وهم از نظر شرعی نجس و ناپاک نباشد ، این رسم بسیاری از صاحب کسوتان نامور و اهل معنی بوده است که همواره با وضو وارد گود می شدند.
 

14- بوسه زدن بر تخته شنا و قبضه زنجیر کباده
رسم است ورزشکاران تخته شنا وقبضه زنجیر کباده را قبل از به کار گرفتن به عنوان احترام و تبرک بوسه می زنند.15  ترتیب استفاده از ادوات ورزش در گود:
• برداشتن تخته شنا و برداشتن میل و بر جای برگرداند آن ها پس از هر دور ورزش به ترتیب از بزرگ ترین ورزشکار شروع و به کوچک ترین پایان می گیرد به استثنای کباده که مثل چرخ از کوچک تر به بزرگ تر می رسد.
• در موقع بلند کردن میل از روی زمین، کوچک تر نباید پیشی بگیرد و قبل از بزرگ تر اقدام به بلندکردن میل کند. در این مورد حق تقدم اول با سادات، بعد با سابقه دار ترین پیش کسوت حاضر است تا به ترتیب نوبت به افراد تازه کار برسد.
 

16- چرخیدن
• چرخیدن از تاره کارترین افراد شروع و به تدریج به سابقه دار ترین و در پایان با سادات پایان می گیرد؛
• ورزشکار مبتدی باید هنگام چرخیدن در ضلع پایین گود سه پا بزند؛
• ورزشکاران پیش کسوت از دو ضلع پایین به ضلع های شرق و غرب گود سه پا خواهند زد؛
• پهلوان پیش کسوت سه پا را از زیر سردم که بالاتر ین جای گود می باشد شروع می کند؛
• مرشد باید در شروع چرخ برای پیش کسوت و شیرین کار از حضار طلب صلوات کرده و برای پهلوان ضمن طلب صلوات به زنگ هم بزند.
 

17- تشویق ورزشکاران
تشویق ورزشکاران به خصوص موقع میل بازی و چرخ ، از وظایف مرشد است. بزرگ ترین پیش کسوت حاضر و یا میاندار هم این حق را دارند.
 

18- رعایت ورزشکار غریب
اگر ورزشکاری غریب از شهری دیگر وارد شود ولو آن که در کسوت به مرتبه بزرگ تر آن حاضر نباشد لازم است نهایت مروت و حرمت را در حق او مرعی
دارند و حتی میانداری را به او واگذارند و اگر هم نپذیرفت برترین جا را در گود به او بدهند و در موقع اقدام به فعالیت ورزشی به او تعارف کرده و بفرما بزنند.
19- حق تقدم
اگر پیش کسوت و یا ورزشکار با سابقه ای، روی فروتنی بخواهد از حق خود چشم پوشی کند و دیگری را که ذیحق نیست برخود مقدم دارد باید حاضرین
مداخله کرده، با خوش رویی مانع شوند تا نوبتی که مناسب اوست برسد.
20  کباده زدن (یا کباده کشیدن)
• کباده زدن نیز مانند چرخیدن از خردسال های گود شروع و به بزرگ ترها و سپس به سادات تمام می شود؛
• ورزشکار باید قبل و بعد از کباده کشیدن آن را ببوسد و به افراد بالاتر از خود تقدیم کند؛
• در هنگام کباده کشیدن دیگران حق چرخیدن، پای زدن و شیرین کاری را ندارند.

21- شمارش مرشد
هنگامی که پهلوان و یا پیش کسوتی مشغول زدن پای جنگلی و یا کشیدن کباده است، مرشد باید ضمن ضرب گرفتن هر یک از حرکات او، از یک به بالا بشمارد. شمارش دفعات و تعداد حرکات چه در پای جنگلی و چه در کباده بالاترین حد احترام است.
 

22- حماسه خوانی و حکمت گویی
مرشد باید به هر بهانه اشعار و رباعی های نغز و پر مغز برای تنبیه (یادآوری و فراگیری) و یا ارشاد ورزشکاران را به سرنوازی با کلام شمرده و قابل درک بخواند. در گذشته که زورخانه ها در آموزش و پرورش جوانان نقش ثابتی داشت خواندن اشعار متضمن پند و ارشاد در سطحی گسترده و به طور جدی، توسط کهنه سواران خردمند و صاحب نفس انجام می شد.

23- دادن شعارهای مناسب برای تشویق ورزشکاران
رسم است که در زورخانه ها مرشد برای تشویق، موقع چرخ یا انجام بعضی حرکات چابکانه و خوش نما، ضمن گرفتن ضرب های متولی، شعارهایی مناسب سن و کسوت هر ورزشکار با صدای بلند و کشیدن با مضامین خطابی به عبارات زیر جاشنی سخن خود می کند.

ماشاءالله، به: ورزشکار چابک.
سهراب یل، علی نگهدارت، به : جوان رسا.
علی اکبر حسین، به: جوان.
قاسم به حسن، به : جوان.
سربازی کوی حق! امام هشتم یارت، به : سربازان و ارتشبان.
نارجان شیرین کار، به : شیرین کار.
سام نریمان، سالار گردان، به : سابقه دار ساخته.
رستم پیلتن، گو زابلی، به : پیش کسوت.
تهمتن دوران، دلاور ایران، به : پهلوان
یل شیر دل، اژدهای دمان، به : پهلوان پر جنب و جوش.
علی اژدر در شیر بیان نجف ، برمنکرت لعنت، به : پهلوان بی رقیب.
علمدار حسین، به : میان سال رسا.
سپهسارلار حسین، عباس به علی، به : میان سال نیرومند.
سپهسالارعلی ، مالک اشتر، به : سالمند سابقه دار.
سردار اهل بیت، به : سالمند و پیش کسوت.
حبیب بن مظاهر، به : مرد سالخورده.

پیر سحرخیزان، به : به پیرمرد عابد و مومن.
جد سادات، به: سادات تازه کار.
به سرور کاینات، خلق خوش محمد صلوات، به : سادات سابقه دار

24- مراقبت از سرماخوردگی
مشت مال چی (خادم زورخانه) موظف است هنگام چرخیدن یا کباده کشیدن که ورزشکاران با بدن های گرم و عرق دار برای رسیدن نوبت بی حرکت دور گود می ایستند به شانه هر یک حوله یا پارچه مناسبی را بیاندازد که سرما نخورند.
 

25- کشتی
پس از پایان ورزش و دعا رسم است که میان دار روبه سوی بزرگتران مجلس و یا برجسته ترین شخص حاضر کرده و می پرسد : حالا چه کنیم؟ اگر قرار کشتی بوده و می گویند: کشتی و در غیر این صورت می گویند: اختیار دارید.
• در کشتی های رقابتی پهلوان حاضر و یا پیش کسوت ها باید پس از دست به دست دادن دو حریف مراقب حرکات طرفین باشند. اگر کشتی طولانی باشد
و هیچ کدام بر دیگری چیره نشدند به اصلاح کشتی شان گره خورده آن ها را از هم جدا کرده و به منظور جلوگیری از خصومت همان دم آن دو را وادار به روبوسیدن کردن و کشتی را خاتمه یافته اعلام کنند.
• اگر کسی روی اطمینان به نیروی پهلوانی خود بخواهد کشتی دوره بگیرد از قدیم رسم چنان بوده است که پس از خاتمه ورزش و مراسم دعا، دست خود
را به عزم و طلب کشتی به جانب یکایک ورزشکاران حاضر در گود دراز می کند و هر کدام که مایل به کشتی بود با او سرشاخ می شود.
• چنانچه نوچه ای تازه کار بخواهد با پهلوانی کهنه کار کشتی بگیرد، به نشانه قبول داشتن حریف به استادی هنگام فرو کوفتن، زانوی خود را زمین می زند و گاه بازوی او را هم می بوسد. در کشتی های پهلوانی، هنگام دست به دست دادن دو حریف پهلوان، مرشد طبق سنت ویژه مرسوم، گل کشتی می خواند.
• پایان ورزش را میان دار با اجازه بزرگتران اعلام می کند.
 

26- احترام به حریف
حریف را باید دوست داشت و توجه داشت بدون حریف رقابت وجود ندارد. باید مراقب بود اگر کسی در گود حریف کشتی و با رقیب ورزشی ورزشکاری باشد، در انظار خوار یا تحقیر نشود و ورزشکار به اقتضای خصلت فتیان و جوانمردان در صورت لزوم با کمال خوش رویی و فروتنی حق تقدیم خود را به دیگری
بدهد.

27- گل ریزان
گلریزان از سنت های دیرین زورخانه است که به مناسبت های معینی همچون، کشتی گرفتن دو پهلوان، آشتی دادن دو ورزشکار پیش کسوت و رفع کدورت بین آنها، برای استعانت به کسی که به کمک احتیاج دارد، جمع آوری کمک در هنگام بروز بلای طبیعی و کمک رسانی به آسیب دیدگان، افتتاح روزخانه و
یا به سبب مقتضیات مالی زورخانه ها، برای رواج و رونق ورزش در محل، برای احترام مقدم پهلوانی که از شهری دیگر آمده است برپا می شود.
• در مواقع گلریزان، مدعوین که از معتمدین و متمکین و گاهی از شخصیت های اجتماعی و اقتصادی ورزش دوست هستند اعاناتی قابل توجه به منظورهای معینی کرامت می کنند.

منبع:http://www.pahlevanan.com

دانلود کتاب pdf :

تاريخ و فرهنگ زورخانه
و گروه هاي اجتماعي زورخانه رو
 

دانلود کنيد